Καθώς ένας αυξανόμενος αριθμός υπέρβαρων ανθρώπων καταφεύφει στη χρήση φαρμάκων – όπως το Ozempic και το Wegovy – που διαφημίζονται από influencers στο TikTok και αλλού για τα «θαυματουργά» αποτελέσματα ως προς την απώλεια κιλών, ένα ακόμη πιο ισχυρό φάρμακο κατά της παχυσαρκίας έρχεται με φόρα στο προσκήνιο. Και μαζί του φέρνει ελπίδες αλλά και ανησυχίες.

Η τιρζεπατίδη (Tirzepatide), ένα φάρμακο της Eli Lilly, που εγκρίθηκε για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2 με την εμπορική ονομασία Mounjaro, βοήθησε τα άτομα με τη νόσο που ήταν υπέρβαρα ή είχαν παχυσαρκία να χάσουν έως και 16% του σωματικού τους βάρους ή περισσότερα από 15 κιλά, μέσα σε 17 μήνες, σύμφωνα με στοιχεία που ανακοίνωσε είπε η εταιρεία την Πέμπτη.

Συμμετέχοντες χωρίς διαβήτη σε προηγούμενες μελέτες είχαν δει απώλεια σωματικού βάρους έως και 22% του σωματικού τους βάρους κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου με εβδομαδιαίες ενέσεις του φαρμάκου. Για έναν τυπικό ασθενή που λάμβανε την μέγιστη δυνατή δόση, αυτό σήμαινε απώλεια άνω των 22 κιλών.

Η ύπαρξη διαβήτη καθιστά εμφανώς δύσκολη την απώλεια βάρους, πράγμα που σημαίνει ότι τα πρόσφατα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Με βάση τα νέα αποτελέσματα, τα οποία δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί πλήρως, οι αξιωματούχοι της εταιρείας δήλωσαν ότι θα οριστικοποιήσουν μια αίτηση στην Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) για γρήγορη έγκριση πώλησης της τιρζεπατίδης ως φάρμακο για την χρόνια διαχείριση βάρους.

Η απόφαση θα μπορούσε να ληφθεί αργότερα φέτος. Εάν εγκριθεί, θα μπορούσε να γίνει το πιο αποτελεσματικό φάρμακο μέχρι σήμερα σε ένα «οπλοστάσιο» φαρμάκων που μεταμορφώνουν τη θεραπεία της παχυσαρκίας, η οποία επηρεάζει πολλούς ανθρώπους παγκοσμίως και συνδέεται με δεκάδες ασθένειες που μπορεί να οδηγήσουν σε αναπηρία ή και θάνατο.

Αναλυτές του κλάδου προβλέπουν ότι η τιρζεπατίδη θα μπορούσε να γίνει ένα από τα φάρμακα με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στα χρονικά, με ετήσιες πωλήσεις άνω των 50 δισεκατομμύριων δολαρίων.

Αναμένεται να ξεπεράσει το Ozempic της Novo Nordisk και το Wegovy, μια έκδοση του φαρμάκου γνωστή και ως σεμαγλουτίδη (semaglutide) που εγκρίθηκε για απώλεια βάρους το 2021.

Πώς λειτουργούν και πόσο αποτελεσματικά είναι

Η τιρζεπατίδη ή Mounjaro εγκρίθηκε για πρώτη φορά για τη θεραπεία του διαβήτη πέρυσι. Από τότε, χιλιάδες ασθενείς έχουν προμηθευτεί το φάρμακο από γιατρούς και παρόχους που το συνταγογράφησαν «εκτός ενδείξεως» για να τους βοηθήσουν να αδυνατίσουν.

Αντί να βασίζεται αποκλειστικά στη διατροφή, την άσκηση και τη δύναμη της θέλησης για τη μείωση του βάρους, η τιρζεπατίδη και άλλα νέα φάρμακα στοχεύουν στις πεπτικές και χημικές οδούς που αποτελούν τη βάση της παχυσαρκίας, καταστέλλοντας την όρεξη και αμβλύνοντας την επιθυμία για φαγητό.

Πιο συγκεκριμένα, τα φάρμακα αυτού του είδους λειτουργούν μιμούμενα τη δράση των ορμονών, που βρίσκονται κυρίως στο έντερο, επιδρώντας μετά το φαγητό. Οι ορμόνες αυτές βοηθούν στη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα, ενεργοποιώντας το πάγκρεας να απελευθερώσει ινσουλίνη και επιβραδύνοντας την απελευθέρωση σακχάρου από το συκώτι. Τα άτομα που είναι υπέρβαρα ή έχουν παχυσαρκία μπορεί να γίνουν ανθεκτικά στην ινσουλίνη, πράγμα που σημαίνει ότι το σώμα δεν ανταποκρίνεται σωστά σε αυτήν.

Τα φάρμακα για την παχυσαρκία μειώνουν το σάκχαρο στο αίμα και επιβραδύνουν την πέψη, έτσι οι άνθρωποι αισθάνονται χορτάτοι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Επηρεάζουν επίσης τα σήματα στον εγκέφαλο που συνδέονται με αισθήματα πληρότητας και ικανοποίησης, μειώνοντας την όρεξη – σκέψεις που σχετίζονται με το φαγητό και τη λιγούρα.

«Εχουν αλλάξει εντελώς το τοπίο», εξηγεί η Δρ, Ειμι Ρόθμπεργκ, ενδοκρινολόγος από το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, που διευθύνει ένα πρόγραμμα εικονικής απώλειας βάρους και διαβήτη.

Ερευνες έχουν δείξει ότι μόνο με δίαιτα και άσκηση, περίπου το ένα τρίτο των ανθρώπων χάνει το 5% ή περισσότερο του σωματικού τους βάρους. Στην πιο πρόσφατη δοκιμή της τιρζεπατίδης, περισσότερο από το 86% των ασθενών που χρησιμοποιούσαν την μέγιστη δόση του φαρμάκου έχασαν τουλάχιστον το 5% του σωματικού τους βάρους. Πάνω από το ήμισυ σε αυτή τη δοσολογία έχασε τουλάχιστον 15%, σύμφωνα πάντα με την εταιρεία.

Τα εν λόγω φάρμακα, μάλιστα, εμφανίζονται να μειώνουν προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως το υψηλό σάκχαρο στο αίμα και τους δείκτες καρδιακών και μεταβολικών παθήσεων.

Οι κίνδυνοι και οι παρενέργειες

Τα φάρμακα για την παχυσαρκία βοηθούν να ξεπεραστεί ένας βιολογικός μηχανισμός που ενεργοποιείται όταν οι άνθρωποι κάνουν δίαιτα, ο οποίος πυροδοτεί μια συντονισμένη προσπάθεια στο σώμα να αποτρέψει την απώλεια βάρους.

Το Ozempic και το Wegovy είναι δύο εκδοχές της σεμαγλουτίδης. Αυτά τα φάρμακα μιμούνται μια βασική ορμόνη του εντέρου, γνωστή ως GLP-1, που ενεργοποιείται μετά το φαγητό, ενισχύοντας την απελευθέρωση ινσουλίνης και επιβραδύνοντας την απελευθέρωση σακχάρου από το συκώτι. Καθυστερούν την πέψη και μειώνουν την όρεξη, κάνοντας τους ανθρώπους να αισθάνονται χορτάτοι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Το Tirzepatide είναι το πρώτο φάρμακο που χρησιμοποιεί τη δράση δύο ορμονών, της GLP-1 και της GIP, για ακόμη καλύτερα αποτελέσματα. Στοχεύει επίσης στα χημικά σήματα που αποστέλλονται από το έντερο στον εγκέφαλο, περιορίζοντας την επιθυμία και τις σκέψεις για φαγητό.

Αν και τα φάρμακα φαίνονται ασφαλή, μπορούν να προκαλέσουν παρενέργειες – μερικές αρκετά σοβαρές. Οι πιο συχνές είναι γαστρεντερικά προβλήματα, όπως διάρροια, ναυτία, έμετος, δυσκοιλιότητα και πόνος στο στομάχι. Μερικοί χρήστες έχουν αναπτύξει παγκρεατίτιδα ή φλεγμονή στο πάγκρεας ενώ άλλοι εμφάνισαν προβλήματα στη χοληδόχο κύστη ή ακόμη και στα μάτια. Η περιγραφή του Mounjaro προειδοποιεί ότι θα μπορούσε να προκαλέσει όγκους στο θυρεοειδή, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου. Εν γένει, άτομα με ιστορικό ορισμένων μορφών καρκίνου ή γενετικά ενδοκρινικές διαταραχές θα πρέπει να τα αποφεύγουν.

Υπάρχουν, ωστόσο, και άλλα μειονεκτήματα: Οι εκδόσεις της σεμαγλουτίδης κυκλοφορούν στην αγορά εδώ και αρκετά χρόνια αλλά οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της λήψης φαρμάκων που υπερισχύουν του ανθρώπινου μεταβολισμού δεν είναι ακόμη σαφείς. Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν ότι όταν οι άνθρωποι σταματούν να παίρνουν τα φάρμακα, ξαναπαίρνουν το βάρος που έχασαν.

Τα νέα φάρμακα αδυνατίσματος χορηγούνται με ενέσεις μία φορά την εβδομάδα. Συνιστάται στους χρήστες να ακολουθούν μια υγιεινή δίαιτα με μειωμένες θερμίδες και να ασκούνται τακτικά ενώ τα χρησιμοποιούν.

Υψηλό κόστος

Ωστόσο, τα φάρμακα αυτά είναι ακριβά – και τους τελευταίους μήνες, είναι δύσκολο να ληφθούν λόγω ελλείψεων. Το Wegovy κοστίζει περίπου 1.300 δολάρια το μήνα στις ΗΠΑ. Το Mounjaro που χρησιμοποιείται για τον διαβήτη ξεκινά από περίπου 1.000 δολάρια το μήνα.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες μόνο το 20%-30% των ασθενών με ιδιωτική ασφάλιση βρίσκουν ότι τα φάρμακα αυτά καλύπτονται. Ορισμένοι ασφαλιστές που πλήρωναν προηγουμένως για τα φάρμακα αυτά, θεσπίζουν νέους κανόνες, απαιτώντας έξι μήνες τεκμηριωμένων αλλαγών στον τρόπο ζωής ή ένα ορισμένο ποσό απώλειας βάρους για συνεχή κάλυψη.

«Καμπανάκι» από τους ειδικούς

Πρόσφατα ο πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, Διονύσιος Ευγενίδης, μιλώντας για το φάρμακο με τη δραστική ουσία σεμαγλουτίδη (σε ενέσιμη μορφή) διευκρίνισε ότι χορηγείται αποκλειστικά με ηλεκτρονική ιατρική συνταγή και πως ενδείκνυται για ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ.

Ωστόσο, επειδή το φάρμακο έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα στην απώλεια βάρους, η ζήτησή του έχει εκτοξευτεί όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως από πολίτες που δεν έχουν σακχαρώδη διαβήτη και απλώς επιθυμούν να χάσουν κιλά, με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή να είναι σε έλλειψη, καθώς η παραγωγή δεν μπορεί να καλύψει την αυξημένη ζήτηση.

Σύμφωνα με τον κ. Ευγενίδη, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει το φάρμακο να συνταγογραφείται και να λαμβάνεται από ανθρώπους που απλώς θέλουν να χάσουν κιλά, αλλά δεν ανήκουν στην κατηγορία εκείνων για τους οποίους υπάρχουν οι εγκεκριμένες ενδείξεις χορήγησής του.

Είναι σημαντικό, όπως είπε, να γίνονται έλεγχοι για την εφαρμογή των θεραπευτικών πρωτοκόλλων ώστε να μπορούν οι ασθενείς που χρειάζονται το συγκεκριμένο φάρμακο να το βρίσκουν.

Το φάρμακο αυτό το αναφέρουν στη βιβλιογραφία ως «game changer» (αυτό που αλλάζει το παιχνίδι) τόνισε μεταξύ άλλων ο Δημήτρης Σκούτας, ειδικός παθολόγος- διαβητολόγος, Δρ. Ιατρικής Σχολής Δ.Π.Θ.

Πρόκειται για μια κατηγορία φαρμάκων που ξεκίνησαν να ερευνώνται για το διαβήτη και επεκτάθηκαν και πήραν εγκρίσεις και για την παχυσαρκία. Είναι μια συνθετική εκδοχή μιας φυσικής ορμόνης, που εκκρίνεται από το έντερο με την κατανάλωση της τροφής.

Η ανακοίνωση του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου

«Το τελευταίο χρονικό διάστημα παρατηρείται το φαινόμενο, οι ποσότητες του φαρμακευτικού σκευάσματος «Ozempic inj.sol» που διακινούνται από την εταιρεία προς τα φαρμακεία να είναι σχεδόν ανύπαρκτες και δεν επαρκούν για να καλύψουν την ολοένα αυξανόμενη ζήτηση και συνταγογράφησή του.

Σε τελική ανάλυση, παρά την εφαρμογή των θεραπευτικών πρωτοκόλλων και παρά την ένταξη του συγκεκριμένου σκευάσματος στη λίστα απαγόρευσης των εξαγωγών και την αποκλειστική χορήγησή του μόνο με ηλεκτρονική συνταγή, όλα δείχνουν ότι για τη συγκεκριμένη περίπτωση, τα μέτρα τα οποία έχουν ληφθεί δεν είναι ικανοποιητικά.

Θα πρέπει λοιπόν να ελεγχθούν περαιτέρω οι ιατροί για το ενδεχόμενο έκδοσης ψευδών γνωματεύσεων, με αποτέλεσμα να παρακάμπτονται τα θεραπευτικά πρωτόκολλα και να μην τηρούνται οι εγκεκριμένες ενδείξεις χορήγησης του φαρμάκου μόνο σε ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη τύπου 2. Διότι πανθομολογείται ότι συνταγογραφείται τελικά για τον έλεγχο του βάρους, με πολλούς χρήστες του φαρμάκου να το βεβαιώνουν !!

Αυτό επίσης έχει ως αποτέλεσμα, η προοπτική ένταξης νέων ασθενών στη θεραπευτική αγωγή με το εν λόγω σκεύασμα να καθίσταται αβέβαιη και προβληματική, εκεί που πραγματικά υπάρχει ανάγκη βάσει χρήσης θεραπευτικών πρωτοκόλλων.

Η όλη αυτή στρέβλωση στη διάθεση του φαρμάκου συμπαρασύρει και δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα σε σκευάσματα που ανήκουν στην ευρύτερη θεραπευτική κατηγορία του ΣΔ (Trulicity, Saxenda, Victoza κλπ.)

Επίσης, προκύπτει μείζον θέμα Δημόσιας Υγείας για όσους ασθενείς έχουν ήδη αρχίσει να λαμβάνουν χρόνια θεραπευτική αγωγή με τα εν λόγω φαρμακευτικά σκευάσματα καθότι η μη επαρκής τροφοδοσία της αγοράς, καθιστά αμφίβολη τη διαρκή θεραπευτική τους ρύθμιση.

Ο ΠΦΣ ζητά επιτέλους να λειτουργήσουν οι ελεγκτικοί μηχανισμοί προς κάθε κατεύθυνση ώστε να εξασφαλιστεί η ορθολογική χρήση των φαρμάκων της συγκεκριμένης κατηγορίας, βάσει των εγκεκριμένων ενδείξεων και πρωτοκόλλων. Επίσης, ο ΕΟΦ θα πρέπει να ελέγξει τις εν λόγω εταιρείες για τη διαπίστωση της κάλυψης των εγχώριων αναγκών»

Χρόνια ασθένεια

Αλλοι ειδικοί, ιδίως στις ΗΠΑ, αντιτείνουν ότι τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της τιρζεπατίδης – μαζί με το Ozempic, το Wegovy και άλλα φάρμακα – υπογραμμίζουν ότι η απώλεια βάρους δεν είναι απλώς θέμα θέλησης. Οπως η υψηλή αρτηριακή πίεση αντιμετωπίζεται με φάρμακα, η παχυσαρκία θα πρέπει να θεωρείται ως χρόνια ασθένεια και όχι ως ελάττωμα του χαρακτήρα, λένε.

Τα ποσοστά της νόσου έχουν εκτοξευθεί τις τελευταίες δεκαετίες, εξαιτίας μιας σειράς παραγόντων: την περίπλοκη αλληλεπίδραση γονιδίων που καθιστούν πιο πιθανό για μερικούς ανθρώπους να αποθηκεύουν τα τρόφιμα στον οργανισμό τους ως λίπος, ένα καταναλωτικό σύστημα που παρέχει εύκολη και φθηνή πρόσβαση σε επεξεργασμένες λιχουδιές που έχουν σχεδιαστεί για υπερκατανάλωση και τις σύγχρονες κοινωνικές «ρυθμίσεις» που περιορίζουν την πρόσβαση σε υγιεινές επιλογές και άσκηση για πολλούς ανθρώπους.

Η παχυσαρκία συνδέεται με πολλά προβλήματα υγείας που μπορεί να οδηγήσουν σε αναπηρία ή ακόμα και θάνατο, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση, διαβήτης, καρδιακές παθήσεις, εγκεφαλικό επεισόδιο, καρκίνος και προβλήματα στις αρθρώσεις.

Οι ερευνητές αναζητούν εδώ και καιρό φάρμακα που μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να χάσουν βάρος, κυρίως με απογοητευτικά και, σε ορισμένες περιπτώσεις, επικίνδυνα αποτελέσματα. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, τα φάρμακα που έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 να ελέγχουν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα τους είχαν την πρόσθετη επίδραση της απώλειας κιλών.

(με πληροφορίες από Associated Press)